Köch-köch Переселение

Главная | Регистрация | Вход
Пятница, 2024-03-29, 14.41
Приветствую Вас Гость | RSS
[ Новые сообщения · Участники · Правила форума · Поиск · RSS ]
  • Страница 1 из 1
  • 1
Форум=Munber » Общий = Umumiy » Наше прошлое = Ötmushimizge nezer » Lutpulla Mutellip (Terjimhali we yazghan sheirliri)
Lutpulla Mutellip
Koch-kochDate: Вторник, 2006-10-24, 19.26 | Message # 1
Admin
Group: Администраторы
Posts: 30
Status: Offline/ liniyede emes
Essalamueleykum eziz qirndashlar, kimde qandaq melumat bolsa moshu uchurda elan qilghaysiler!
 
EzimetDate: Воскресенье, 2007-05-27, 07.46 | Message # 2
Рядовой
Group: Проверенные
Posts: 5
Status: Offline/ liniyede emes
Lutpulla Mutellip

Uyghur xelqining munewwer oghli Lutpulla Mutellip inqilabiy shair, iqtidarliq sen’etkar, talantliq dramaturg, yazghuchi, edebiyat nezeriyichisi idi. U qisqighine hayatida yazghan her xil shekil we zhanérdiki eserliri bilen zulmetlik dewrde yoruq yultuzdek chaqnap, Uyghur hazirqi zaman edebiyatining 20-esrning 40-yilliridiki namayendisi bolup qaldi. Lutpullaning ejdatliri Nilqa Nahiyiside yashighan bolsimu, tarixiy qismetler tüpeylidin kéyinki ewladi Qazaqistan teweside olturaqliship qalghanidi. 1860-yillarda Ili xelqi Yettesu tewesige we uningmu nérisidiki Rusiye tewesidiki yerlerge bérip soda-sétiq, déhqanchiliq, charwichiliq qilatti. Yurt mötiwerliridin bolghan Mutellipmu Yettesugha bérip-kélip turatti. 1871-yiligha kelgende, Char Rusiye qoshun ewetip Ghulja Shehirini ishghal qiliwaldi. Bu mezgilde Yettesu, Qaraqol qatarliq jaylarda tirikchilik bilen shughulliniwatqan Mutellip öz yurtigha qaytalmay, axir 1899-yili alemdin ötken. Oghli Hézimaxun shundin kéyin Yettesuda olturaqliship qalghan. Uning oghli Lutpulla bolsa «1922-yili 11-ayning 16-küni Hazirqi Qazaqistanning Almuta Oblasti, Uyghur rayoni chonchi yézisining Sayboyi mehelliside dunyagha kelgen». Hézimaxun molla adem bolup, ilim-pen’ge hérismen idi. U emdila 7 yashqa kirgen oghli Lutpullani öz yézisidiki penniy bashlan’ghuch mektepke oqushqa bergen. Lutpulla 1929-yilidin 1931-yilighiche bolghan oqush yillirini Yettesuda tamamlap, Uyghurche, Latinche yéziqlarda sawadini chiqarghan… Hézimaxun Lutpullaning bilim élishigha hewisi kélip, uni Ghulja shehirige ekirip medeniyette birqeder aldida turghan «Tatar Mektipi»ge oqushqa bergen. Lutpulla Mutellip 1936-yili «Tatar mektipi»ni tügitip, Ghulja sheherlik «Rus Mektipi»ge oqushqa kirgen. Bu mektepning oqutush programmiliri birqeder mukemmel, oqutush intizamimu ching idi. Oqughuchilargha edebiyatta Rus yazghuchi, shairlirining nadir eserliri, dunya edebiyatidiki namayendiler tonushturulatti. Lutpulla eyni dewrdiki Ghulja boyiche közge körün’gen shairlardin Merüp Seidi, Xélil Sattari, Enwer Nasiri qatarliqlardin Uyghur shéiriyitining qanuniyitini igilidi. Uning shéirliri 1937-yilidin bashlap metbuatta élan qilinishqa bashlidi. «Ili Géziti»ning muherriri Enwer Nasiri Lutpulla mutellipke edebiy ijadiyet jehette nahayiti chongqur tesir körsetti. 1939-yili küzde, Lutpulla Mutellip ölkilik darilmuellimin’ge imtihan bérip, Ürümchige oqushqa kelgen. Lutpulla Mutellipning ölkining merkizi bolghan Ürümchige kélishi uning ijadiyiti we idiyisining piship-yétilishide muhim rol oynidi. Lutpulla 1941-yili 6-ayda «Shinjang Géziti»ning tehrirlik xizmitige teqsim qilindi. Bu yerde ishligen mezgilide Gomindang eksiyetchiliri uning inqilabiy pikirliridin ürküp uni tehrirliktin ayriwétish, uninggha bolghan nazaretchilikni kücheytish üchün uni sürgün qatarida Aqsugha yötkiwetken. Lutpulla Aqsugha barghandin kéyinmu Nimshéhit, Bilal Ezizi qatarliqlar bilen birlikte eksiyetchilerge qarshi küreshni dawamlashturghan. Uning «Balilar Döletning Xojayinliri», «Bizning Memet», «Dostumgha», «Xiyalchan Tilek» qatarliq eserliri Aqsudiki mezgilide «Aqsu Géziti»ning «Jenub Shamili» bétide élan qilin’ghan. Lutpulla Mutellip 1944-yili yazghan «Shair Heqqide Muweshsheh» dégen shéirida, shairgha xitab qilish arqiliq xelqni yashash üchün küresh qilishqa chaqirdi.«Xiyalchan Tilek» dégen shéirida azad rayonlar we úch wilayettin ibaret «yoruq burjekler»din xelqqe bisharet bérip, xelq azadliqi yolida yeng türüp meydan’gha chiqqanliqini jakarlidi. U özining ötkür qelimi bilen zulmetlik künlerge ot échipla qalmastin, Aqsuda xizmet qiliwatqan Muniridin Xoja, Bilal Ezizi qatarliq ilghar yashlar bilen Gomindanggha qarshi «Uchqunlar Ittipaqi» teshkilatini qurghan. Bu teshklat úch wilayet inqilabigha masliship, déhqanlarni qoralliq qozghilang kötürüshke uyushturuwatqan mezgilde, xainlarning satqinliqi bilen pash qilinip, Lutpulla Mutellip we uning sebdashliri qolgha élin’ghan. 1945-yilining küz peslide, üch wilayet armiyisi Muzdawan arqiliq jenubiy Shinjanggha ötüp, Bay, Aqsu Konisheher (hazirqi Onsu) nahiyisini azad qildi. Öz halakitining yéqinliship qalghanliqini sezgen wehshiy Gomindangchilar üch wilayet qoshuni sépilni bösüp kirish jéngini bashlighan küni, shairning türmidikilerni teshkillep isyan kötürüshidin qorqup, 9-ayning18-küni shairni we uning sebdashlirini qetli qildi. Lutpulla Mutellip aranla 23 yil yashidi.

Nurmehemmet Zamanning «Uyghur Hazirqi Zaman Edebiyati Tarixi» namliq kitabidin élindi. Bu kitabni Shinjang Xelq Neshriyati 2002-yili 9-ayda neshr qilghan.
 
Форум=Munber » Общий = Umumiy » Наше прошлое = Ötmushimizge nezer » Lutpulla Mutellip (Terjimhali we yazghan sheirliri)
  • Страница 1 из 1
  • 1
Поиск:


Copyright MyCorp © 2024 | Сайт управляется системой uCoz