Köch-köch Переселение

Главная | Регистрация | Вход
Пятница, 2024-03-29, 18.35
Приветствую Вас Гость | RSS
[ Новые сообщения · Участники · Правила форума · Поиск · RSS ]
  • Страница 1 из 1
  • 1
Форум=Munber » Общий = Umumiy » Наше прошлое = Ötmushimizge nezer » Молла Билал Назимий (Молла Билал Назимий (1825 - 1900))
Молла Билал Назимий
Koch-kochDate: Пятница, 2008-01-11, 22.44 | Message # 1
Admin
Group: Администраторы
Posts: 30
Status: Offline/ liniyede emes
Молла Билал Назимий (1825 - 1900)


Уйғур хәлқи яхши күнләрдә болсун, яман күнләдә болсун әдәбият, сәнъәтсиз яшиған әмәс. Или иңқилави вә Или султанлиғи дәвридиму, бир гуруһ әдипләр билән сәнъәткарлар йетишип чиққан вә өлмәс әсәрләрни йезип қалдурған.
Молла Билал молла Йүсүп оғли уйғур хәлқиниң атақлиқ шаири, шуниң билән биллә 1864-жили Илидин қозғилаң миллий - азатлиқ күрәшниң қатнашқучиси.
Или султанлиғи қурулғандин кейин Ордида мошу султанлиқниң баш кативи болған. Молла Билал 1825-1900 яшиған вә ижадий паалийәт билән шуғулланған. У Ғулжа шәһиридә туғулуп "Бәйтуллаһ" мәдрисисидә оқуп, билим алған. У яш вақтидин башлап гөзәл әдәбиятқа қизиқип, шеирийәт ижадийити билән шуғулланған. Дәсләп, сөйгү - муһәббәт мавзусидики лирик шеирларни язған.
Турмуштики сәлбий һадисиләрни тәнқит қилидиған һәжвий шеирларниму йезип жүргән.
Кейинирәк хәлиқ ичидин чиққан реал қәхирманларни прототип қилған "Назугум", "Чаңмоза Йүсүпхан" кәби дастанларни язған Ахирида 1864 - 1866 жиллири Илида болуп өткән миллий - азатлиқ қозғилаңни әкис әттүридиған "Ғазат дәр мүлки Чин" чоң һәжимлик эпик дастанни язған. Молла Билал әсәрлириниң тили раван, һиссияти чоңқур, мәзмуни мол, һәр жәһәттин хәлиққә йеқин болғанлиқтин, униң ғәзәллири билән бейитлири кәң хәлиқ ичигә тарқилип кәткән. Вәтәнпәрвәр шаир 1881 - 1882 жиллардики чоң көч - көч дәвридә өз юртида қелишни халиған еди. Кейин Илини өткүзивалған манжу - хитай әмәлдарлириниң Или уйғурлири үстидә елип бериватқан вәһшиянә зулумлирини көргәндин кейин илажисиз әһвалда Йәркәнт тәвәсигә көчүп чиқишқа мәжбур болған. Өмриниң ахирқи жиллирини Яркәнттә өткүзүп, 1900 жили 75 йешида аләмдин өткән.

© Сабит Уйғурий, "Уйғурнамә" китавидин, 358 бәт.

Добавлено (2008-01-11, 22.44)
---------------------------------------------
Yollighuchi Yawuz ependim
© http://www.orkhun.com/bbs/read.php?tid=358&page=e&#a

Molla Bilalgha da ir éniqsizliqlar
bashqurush eskertmisi
:

Bu yazmigha Iltebir teripidin biriktürüsh meshghulati élip bérildi (2008-01-09)

Molla Bilalgha da’ir éniqsizliqlar
(yollighuchi teripidin qisqartip retlendi)
aptori: Abdurishit Hélimhaji

1- Molla Bilalni qisqiche tonushturush

Sha’ir Bilal Nazimning toluq ismi: _ Molla Bilal bin Molla Yüsüp, u texminen 1825-yili ghulja shehrining qazanchi mehelliside namrat mozduz a iliside dunyagha kelgen. 10~11 yashlargha kirgende dadisidin yitim qalghan we akisi jalalidinning terbiyiside bolghan ,medriside oqughan. Molla Bilal qorghas "altunluqum" yeni Tughluq Tömürxan maziri yénidiki "Beytulla" medriside 11 yil oqughan. Ereb, Paris tillirini mukemmel igiligen, sherq edebiyati we kilassik edebiy miraslirimiz bilen pishshiq tonushqan, xelq éghiz edebiyati xezinisidiki ésil eserlerni toplighan. U 20 yashqa kirgende anisi ölüp kétip, akisi bilen téximu éghir künlerni bashtin kechürgen. Shundaq bolsimu Bilal Nazim qiyinchiliqqa berdashliq bérip, shéir ijadiyiti bilen izchil shughullanghan. Uning nami el arisida tarashqa bashlap, kishiler uni "Molla Bilal" dep hörmetleshken. U 27 yashqa kirgende özining hayat, muhebbet, dostluq heqqide yazghan ghezellirini diwan qilip tüplep, "Nazim" dégen texellus bilen yéshil tawar jiltigha orap söygen qizi Renaxan Appaqqa teqdim qilghan.
Bilal Nazim 1864- yili paltrighan ili déhqanlar qozghilingigha aktip ishtirak qilghan. shu yillarda "nazugum", "ghazat der mülki chin", "changmoza yüsüpxan" qatarliq nadir dastanlarni yézip chiqqan. 1895- yilidiki üchinchi qétimliq "Köch -köch" te Yette su wadisidiki Yarkent dégen jaygha köchüp ketken, shu jayda 1900- yili alemdin ötken.

2- Molla Bilal tetqiqatigha da ir uchurlar

Molla Bilal bin Molla Yüsüpke dair éniqsizliqlarni körsitishtin ilgiri uning hayati we ijadiyiti üstide izdengen menbelerni éniqliwélish zözür.
talantliq shairning bediiy miraslirini toplash, öginish, hayati we ijadiyiti üstide izdinish ishi rosiyide N. N. Pantasov, W. W. Radlov qatarliq sherqshunas, folklorshunas, tilshunaslardin bashlandi. Kéyin, téximu ilgirilep Nezerghoja Abdusemet(Uyghur balisi), Zakir Rehmanquli, Ershem Hidayet, Qadir Hesen, Ayshem Shemi qizi, Sawut Molla Awutov, A. Qaydarov, Q. A. Raziyov, Osman Memetaxunov, Maxmut Abduraxmanov, Murat Hemrayov, Xizmet Abdullin, Sh. Kébirov, E. Narinbayiv, Sawutjan Hesenov, Merfughe Aytxojina, Mahinur Eliyiwa qatarliqlar teripidin öginildi we tetqiq qilindi. Bularning ichide Qadir Hesen (1912--1996), Osman Memetaxunuf (1925--1985), Murat Hemrayiw (1936--1983) we Sawut Molla Awudoflar shairning ijadiyitini tetqiq qilishta zor salmaqliq ejir singdürdi hemde shair ijdi özbék, qazaq, rus milletliri bilenmu yüz körüshti.
Shuni alahide tilgha élip ötüsh kérekki, edebiyatshunas, alim Sawut Molla Awudof bilen yash alim, doktur Murat Hemrayif Molla Bilalning eserlirini chongqur tetqiq qilipla qalmay, uning eserlirini neshir qildurdi. Sawut Molla Awudof neshrge teyyarlighan Molla Bilalning "Tallanghan eserler" namliq toplimi 1961- yili Almutida, "Bilal Nazim eserliri" , "Weten ishqida" namliq toplamliri 1987- yili yene shu yerde "Mektep neshriyati" teripidin neshir qilindi. "Taranchi naxshiliri" (uyghur xelq naxshiliri démekchi) , bilen "Taranchi xelq edebiyatidin nemuniler" namliq kitap -neshirliri we 1958- yili Abdumutali xelpem teripidin köchürülgen "Ghezelyat" ning Ghuljidiki qolyazmisi asas qilinghan bu kitablargha Molla Bilalning töt chong esiridin tashqiri uning ijadi emgiki singgen "Chin tömür baturning qissisi", “tebib padishah birle zöhrexanning wekelirini bayan qilur" dégen eserliri kirgüzülgen. 1981- yili uning yene doktur Murat Hemrayif teripidin rus we özbék tilida neshirge bérilgen "Bilal Nazim" namliq kitabi jamaetchilik bilen yüz körüshti.
Molla Bilalning hayati we ijadiyiti toghriliq dölet ichide qelem tewretküchiler anche köp emes. Bular ichide Ablizxan Mesümi tunji bolup "Ittipaq" jornilining 1949- yilliq 6- sanida "Shairning resimini ishligende" namliq maqalisi bilen bu témidiki tetqiqatni bashlap berdi. Kéyin, Y. Muxlisof "Tarim" jornili 1958- yilliq 1- sanida, nimshéhit "shinjang edebiyati" 1962- yilliq 6- sanida, Sheripidin ömer "Shinjang edebiyat- sen’iti" ning 1979- yilliq 8- sanida, yene 1982- yili milletler neshriyati neshir qilghan "Uyghur edebiyati toghrisida" namliq edebiy obzorlar toplimida, 1998- yili tüzgen "19- esirdiki uyghur edebiyat tarixi" namliq kitabning 3- qismida, Abdukérim Mexsut "Shinjang yashliri " jornilining 1980- yilliq 7- sanida, Abduréhim Sabit 1984- yili tüzgen "Uyghur kilassik edebiyat tarixi" ikkinchi qisim 2- kitabida, Abdushükür Turdi "Shinjangdiki tarixi shexsler" (2)ning 1985-yili xenzuche neshride, "Qumul edebiyati " jornili 1986- yilliq 4- sanida, Gheyretjan Osman 1987- yili tüzgen "Uyghur kilassik edebiyat tarixidin tizis " ta, " Ili deryasi" jornilining 1996- yilliq 4- we 5- sanlirida élan qilinghan bi ogirafik powist "Jawahirul Bilali " da, Ghojexmet yunus
"Bulaq" jornilining 1998- yilliq 3- sanida mu’ellipning hayati we ijadi toghrisidiki tetqiqat méwilirini xelqimizning hozurigha sundi.

3- Tughulghan , wapat bolghan waqti

Meyli bizde yaki chet elde bolsun, büyük sha’ir Molla Bilal Nazimning edebiy ijadiyet sehnimizni menggü nurlandurup turidighan méhnet- emgigi we uning bilen baghliq bolghan arzu - armini melum chongqurluqta tetqiq qilindi. Biraq, biz ta hazirghiche sha’irning tughulghan we wapat bolghan waqti (yilnamisi)ni toghra körsetmiduq. chet elde qiziq nuqtigha aylanghan bu téma 20- esirning 70- yilliridin bashlap hel bolghan hem birlikke kélingen bolsimu, bizde "kichik ish" süpitide déqqitimizning sirtida qaldi, buning bilen herkim hernime dep baqti.
Sha’irning tughulghan yili toghriliq, Ghulja sheherlik medeniyet yurti neshr qilghan "Gülistan" jornilining 1980- yilliq 1- sanidiki maqalide "1822- yil" ,"Ili deryasi " jorniliining 1980- yilliq 1- sanida "1823- yil" , "Shinjang edebiyati" jornilining 1962- yilliq 6- sani we "Bulaq " ning 1980- yilliq 1-sanida "Hijiriye 1241-yil, miladiye 1825-yil", " Shinjang edebiyati " jornilining 1979- yilliq 8- sanida "1824- yil" , "Uyghur kilassik edebiyat tarixi" namliq kitabta "1830--1831-yillar" déyilgen. yene beziler buninggha oxshimaydighan pikirlernimu otturigha qoydi.
Molla Bilal öz eserliride tughulghan yili heqqide éniq melumat bermigen, peqet bezi eserlerni tamamlighanda yaki ömür menzilide pewquladde weqe yüz bergen chaghlardila özining qanche yashta ikenlikini éytip ötken. Biraq öz esiride yéshi toghriliq bir- birige qarimu qarshi ikki xil melumat bergen.
1). Sha’ir "Ghezeliyat" toplimini ayaqlashturghanda töwendiki shé’irni yazghan:

Eger tarix hijretidin sorarsen,
Duser shest mesht tur elif sani.
Eger feslin sorar bolsang hemeldur,
Eger aydin ése bilgil du’ani.
Eger sorisang Bilalning yashidin kim,
Yigirme yette durler sinni sani.

Bu shé’irdiki "duser (ikki yüz) shest ( atmish) mesht (sekkiz) tur elif sani" dégen misragha qarighanda , sha’ir "Ghezelyat" ni hijiriyining 1268- yili (bahar pesli), miladiye 1852- yili du’a éyida (7- ay), 27 yéshida tamamlighanliqi nahayiti éniq.
2). Tarixqa nezer salsaq, 1864- yili "Ili déhqanlar qozghilingi" paltrap, kéyinki yili , yeni 1865- yili qozghilangchilar Shinjangning eyni waqittiki memuriy, siyasiy we herbiy hakimiyitining merkizi Küre jangjünning eng mustehkem qorghini bolghan "Bayanday sépili"ni buzup, hakimiyetni qoligha alidu. Üch sotkigha yetken qanliq jengde Bilalning akisi Jalal dorgha qaza tapidu. Bu waqitta, Molla Bilal akisigha atap mexsus mersiye yazidu, muxemmes usulida yézilghan bu mersiyening bir misrasida sha’ir :
"Bolupmen yüz yashar pirdek tört toqquz idi yashim"
dep yézip, 1865- yili özining 36 yashta ikenlikini körsetken.
Yuquridiki pikirge asaslanghanda Molla Bilal 1825- yili, kéyinki pikir boyiche 1829- yili tughulghan bolidu. Éniqki, sha’irni 1825- yili tughulghan déyishning ilmiy asasi küchlük, shunga 1829-yili tughulghan déyishke bolmaydu. Chünki, sha’ir 1876- yili öktebirde sherqshunas Pantasof bilen tonushqan. Pantasof Molla Bilalning eserlirini neshrge bergende izahat bérip, uni 1876- yili 52 yashta, 1878- yili 54 yashta dep körsetken. Bu melumat sha’ir 1825- yili tughulghan dégen qarashni quwwetleydu.
Démek, sha’ir Molla Bilal bin Molla Yüsüp hijiriye 1241- yili, miladiye 1825- yili hünerwen mozduz a’iliside tughulghan. Yene shunimu éytip ötüsh kérekki, sha’irning tughulghan waqtini tunji bolup toghra körsetken adem – sha’ir Nimshéhittur. Uning 1962- yili yazghan Molla Bilal heqqidiki maqalisi bu pikirni quwwetleydu.
sha irning wapat bolghan waqti toghrisida hazir üch xil qarash bar. beziler "1899- yili " dése, yene beziler " 1902- yili " dep qaridi. yéqinda yene " 1900- yili " dep toghrilandi. sha ir bilen zamandash bolghan tetqiqatchi hem uning tughqini we shagirti abdumutali xelpem (1867--1960) we bilalshunas alim sawut Molla awudofning pikrige asaslanghanda , Bilal Nazim hijiriye hésabigha 1318- yili 77 yéshida, miladiye hésabigha 1900- yili 75 yéshida yarkentte alemdin ötken. uning qebrisi hazirmu shu jayda saqlanmaqta.
1993- yili Molla Bilalning qebrisi aldigha uning heykili ornitildi, heykel ornitilghan baghchining yénidiki mektep we uning aldidiki kocha uning shereplik nami bilen ataldi. hazir bu yer ilim- meripet ehlining meshhur ziyaretgahi bolup kelmekte.

( orxun bétige Emeren ependi yollighan sürette bu heykel bar. -------------------yollighuchining qisturmisi) emeren
(dawami bar)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ -----------
dawami…
4 - muhebbet sergüzeshtisi we perzentliri

Meripetperwer zat Abdumutali xelpem sha’ir Molla Bilalgha "Terjime’i Bilal sha’ir meshhur" nami bilen terjimihal yézip chiqqan. Mana shu terjimihalda "Ghezeliyat" heqqide mundaq melumat bérilgen: "Feqir we feqe künlerde bir sahipjamal mehwesh, peri peykargha ashiq biqarar, ishiq mejazigha giriptar bolup, ishiq muhebbiti qaynap, ishiq oti dilini biqarar qilghanliqtin éytqaniken". Emma, Molla Bilal bu sahipjamalning weslige na’il bolalmaydu. Molla Bilalni gaday körgen qizning ata - anisi uning amriqini, qiz rayigha baqmay bashqa birige mejburiy yatliq qiliwétidu. Ishiq otida hésabsiz azablinip, örtinip yanghan Molla Bilal amriqigha béghishlap her küni beytulla medrisning peshtiqigha chiqip nezm oquydu.
Mu’ellip ghezelliride özi ashiq bolghan sahipjamalning kimliki toghrisida melumat bermigen. kéyinki melumatlarda bu qizning ismi
"Ghunchem", "Hejer appaq", "Janarxan appaq", "Renaxan appaq" dégen nam bilen her xil ataldi. Tetqiqatlar shuni ispatlayduki, bu "Hösn iqlimida goya barche qizlar serweri" ning esli ismi Renaxan appaq bolup, Molla Bilal yazghan nezmlirini élipbe tertipi boyiche retlep, tüplep, bir yéshil tawar jiltigha sélip, uning özige teqdim qilghan.
"Ghezelyat " ning bu qolyazmisini eyni waqittiki muderris Arup Damollamgha yatliq qilinghan Renaxan appaq Molla Bilal bilen bolghan yashliq dewridiki muhebbet sergüzeshtisining büyük namayendisi dep bilip qedirlep, xas sanduqida saqlighan. Eyni waqitta qizning ata - anisi bu ishni eldin pinhan tutqan, hetta qizining ismini ashkarilashni xalimighan. Shundaq qilip, bu eser Renaxan appaq a’iliside 1935- yilighiche saqlanghan. Renaxan alemdin ötkendin kéyin qolyazma uning oghli Hashir Mexdumgha qalghan. 1935- yilining axiri Hashir Mexdum alemdin ötkendin kéyin, Hashirning oghli Abdumijit Qariygha qalghan. 1940- yili Abdumijit Qariy qolyazmini élip Ghulja diyaridin ketken.
Molla Bilalning qachan, kim bilen toy qilghanliqi éniq emes. Biraq, shuni jezimleshtüreleymizki, u toy qilip bir qiz, ikki oghulluq bolghan. Chong oghlining ismi Ayup, kichik oghlining ismi Qasim, qizining ismi Ayshem iken. Molla Bilalning newrisi Mehemmetjan Bilalning almutida chiqidighan "Komunizim tughi " gézitining 1975- yili 26- iyundiki sanigha bésilghan "Bowam toghrisida " namliq eslimiside mundaq diyilgen:
"Chong dadam Ayupning Ababekri, Rabiyem, Sherwanem atliq oghul -qizliri bolghan. Chong apimiz Ayshemning Hörnisaxan dégen birla qizi bolghan . Bowamning kichik oghli Qasim méning dadam bolup, uning Ömerjan, Ghoja Exmet, Mehemmetjan dégen oghulliri, Ümgülsüm, Turaxan dégen qizliri bolghan. Bizning a’ilidiki mendin bashqiliri Ghulja shehride wapat bolushti."
Töhpikar erning keynide medetkar ayalning bolushi tebi’i. Biraq, hazirgha qeder yézilghan menbelerde Molla Bilalning anisi we ayalining ismi peqet tilgha élinmighan. Sha’ir bilen zamandash tetqiqatchi, ediplirimiz bu nuqtigha zadila köngül bölmigen, bu hal kishini tolimu epsuslanduridu.
Tetqiqatchimiz Sawut Molla Awudofning Molla Bilal toghriliq yazghan kitabidiki ishenchlik delillerge qarighanda, 1959- yili Almutining Chélek rayonida kona kitablar we qolyazmilar tépilghan, shu qolyazmilarning biride bir ayetning töwinige yézilghan melumatta, Molla Bilalning chong oghli Ayup Axunning 1860- yili (hijiriye 1277- yili ) tughulghanliqi melum. Échinishliq éghir turmush kechürüp, tonurlarda yétishqa mejbur bolghan Molla Bilal texminen 1859- yili 34 yéshida toy qilghan bolushi mümkin.

5 - Sherqshunas Pantasof bilen bolghan munasiwiti

Molla Bilalning rus sherqshunasi N. N. Pantasof bilen bolghan ilmiy hemkarliqi bizning alahide déqqitimizni jelp qilidu. Charrosiye 1871 -yilidin 1881 - yilighiche Ilini 10 yil ishghal qilip turghan, mushu mezgilde Molla Bilal bilen yette su géniral gobérnatorining yénidiki Ghulja ishliri bölümining bashliqi Pantasof otturisidiki munasiwet uning ijadiyitige küchlük medet bergen we uning namini yiraq - yéqingha tonutqan. 1876 - yili 10- ayda Pantasof "Ghazat der mülki chin" ning qolyazmisini Ghulja bazirida uchritip sétiwalghan. U aptorning téxi hayat ikenlikini bilgendin kéyin, sha’ir bilen uchriship, uning bilen ilmiy alaqe ornatqan. Shuningdin kéyin ular bir - birige yardem bérip turghan. Bu chaghda Pantasof uyghur folklorigha da’ir matiriyallarni yighip yürgeniken, buni bilgen sha’ir Pantasofqa chin könglidin semimi yardem qilghan. Pantasofmu uning yardimidin söyünüp, öz yénida élip qélip, bir tereptin, uyghur tilini ögense, yene bir tereptin, uninggha uyghur xelq éghiz edebiyati ülgiliri bolghan chöchek, qoshaq, maqal - temsil we ghezellerni toplatquzghan.
N. N. Pantasofning 1890 - yili neshir qildurghan "Taranchi naxshiliri", 1909 - yili neshir qildurghan "Taranchi xelq edebiyatining nemuniliri" (qazan basmisi), "Ili wilayitidiki taranchilarning tilini öginish üchün matiriyallar" (toqquz risale, Qazan, 1897--1907) dégen kitablirining dunyagha kélishide Molla Bilalning singdürgen ejri az emes. Pantasofmu sha’irning yirik eserliri "Ghazat der mülk Chin", "Changmoza Yüsüpxan", "Nazugum" dégen eserlirini we birqanche ghezellirini neshir qildurghan, ularning bezilirini Rus tiligha terjime qilghan. Pantasof yene "Türkistan melumatliri" gézitining 1876 -yil 23 - noyabir we 1881 - yil 16 - iyundiki sanlirida Molla Bilal toghriliq ikki parche maqale élan qilghan. Shuning bilen bille, Molla Bilal toplap retligen xelq éghiz ijadi "Chin tömür batur qissisi" we "Tebib padishah birle zöhrexanning weqelirini bayan qilur" ni neshir qildurghan. Merhum Abdumutali Xelpemning éytishiche: "Maqaliler yéziliwatqan künlerning biride Molla Bilal: dégende, Pantasof, yumghaqsüt dégen néme, dep sorighan. Molla Bilal uqturalmay, axiri bazardin élip kélip körsetkende, Pantasof xosh bop ketken. Shuningdin kéyin u Molla Bilalgha 20 tengge altun bérip turghan, hem uninggha "Ton kiydürgen". Bu arqiliq Pantasofmu sha’irgha yardem qolini suighan.
Undaqta, Molla Bilal bilen Pantasofning munasiwitige zadi qandaq qarash kérek? Ularning dostluqini qandaq chüshinish kérek? Beziler ularning munasiwitini kespdashlar otturisidiki munasiwet dése, beziler heqiqiy menidiki "Dostluq" dep bildi. Méningche, erkinlik - azatliq üchün qoligha qelem we qoral alghan bu batur jengchi, wetenperwer
sha’ir Molla Bilal bilen Pantasofning munasiwiti ilmiy jehettiki alaqe bolup, dostluq derijisige kötürülüshi mümkin emes. U Pantasofqa yardem bergende, xelqimizning edebiyat – sen’itini baldurraq dunya ehlige tonutushni közde tutqan. Gerche u Pantasofning her tereplime yardem bérishige muyesser bolghan bolsimu, emma "Ghazat der mülk chin" diki bir shé’irida charrosiye géniralining teleppuzida:
"Ewetsun manga Tazabékni tutup,
Qorsaq toyghuzarmen qénini yutup"
dep dorap yazghan. Ularning xelq ammisigha qiliwatqan wehshiyane qiliqliri uning jénigha tegkenliktin, Pantasofning her ayda béridighan pulidin waz kéchip, burunqi péqirliq turmushni ewzel bilip, géniral mehkimisidin qaytip chiqqan. Mana bu, sha’ir dunyaqarishining öz herikitide ipade qilinishidur.

6 - Ikki közining ema bolghanliqi heqqide

Hazirgha qeder meydangha kelgen her xil menbelerde "Sha’ir 70 yashlirida qarighu bolup qalghan" yaki "Jebir -zulum we’éghir eqliy méhnet sha’irni ikki közidin ayrighan" dégen qarash bar. Beziler, Rosiyege köchüshtin ilgiri qarighu bolghan dése, yene beziler Rosiyege barghandin kéyin bolghan, deydu.
Molla Bilal öz ana yurtigha qizghin muhebbet baghlighachqa, charrosiye jahangirlikining aldash we tehditliri aldida qilche tewrenmey köchüshni qet’iy ret qilghan bolsimu, qattiq tallashtin kéyin charrosiyige bölüp bérilgen Yette su rayonini yenila öz ana wetinining bir qismi, kéyin qayturiwélish mümkinchiliki bar dep qarap, Pantasofning zorlishi bilen sha’ir Siyit Muhemmet Qashi bilen birlikte Yarkentke köchüp barghan we u yerde yenila xelq xizmitide yurt mötiwiri bolup ishligen bolsa, yene bir jehettin xelq éghiz edebiyati ijadiyitining aktip toplighuchisi bolghan. Mana mushu yerde "Hijreti möminan" dégen eserni yazghanliqi melum. Izchil japaliq izdinish jeryanida sha’irning közi aghrip "kor " bolush xewpige duch kelgende, Pantasof Rosiyining herqaysi jayliridin yaxshi köz dorilirini ekeldürüp dawalitip, sha’irning közini kor bolushtin saqlap qalghan.

menbe: "Ili deryasi" jornilining 2000-yilliq 2- sanidin élindi.

(tügidi )
( orxun bétige emeren ependi yollighan sürette bu heykel bar. -------------------yollighuchining qisturmisi)

 
Форум=Munber » Общий = Umumiy » Наше прошлое = Ötmushimizge nezer » Молла Билал Назимий (Молла Билал Назимий (1825 - 1900))
  • Страница 1 из 1
  • 1
Поиск:


Copyright MyCorp © 2024 | Сайт управляется системой uCoz